Kahraman 13’üncü Alay’ın harp cerideleri

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, “Şehit Bilgi Kapısı” projesi kapsamında Çanakkale Cephesi’nde görev yapan tüm birliklerin harp cerideleri, hastane defterleri ve benzeri arşiv belgelerini temin ederek uzman ekipler tarafından detaylı biçimde incelenme çalışmalarına devam ediyor. 2025 yılı içerisinde şimdiye kadar 4 bin şehide ait detaylı bilgiler veri tabanına işlendi.

Başkanlık, proje doğrultusunda Çanakkale Muharebeleri’nde görev yapmış birliklerin harp ceridelerinin yayımlanması çalışmalarına hız verdi.

Son olarak da Akademisyenler Doç.

Dr.

Cengiz Parlak, Fatih Yılmaz, Dr.

Öğr.

Üyesi Onur Usta ve Serpil Savaş’ın çalışmalarıyla “13’üncü Alay Harp Ceridesi”ni yayınladılar. ‘13 DERESİ’ OLARAK ANILDIMayıs 1915 itibarıyla Çanakkale Cephesi’ndeki savaşa katılan 13’üncü Alay, 19 Mayıs 1915 tarihli Arıburnu genel taarruzunda ağır zayiat verdi. 6–10 Ağustos 1915 tarihleri arasında gerçekleşen Kanlısırt Muharebesi’nde en ön saflarda yer aldı ve mevcudunun önemli bir kısmını kaybetmesine rağmen üstün bir kahramanlık sergiledi.

Sonraki süreçte Arıburnu siperlerinde görevini başarıyla sürdüren 13’üncü Alay, Kasım 1915 itibarıyla cepheden çekildi. 13.

Alay, Kanlısırt mevzilerinde bulunduğu süre boyunca Arıburnu Kuvvetleri Komutanı Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk) Bey’in emrindeki Arıburnu Sol Kanat Kuvvetleri Komutanı Yarbay Mehmet Şefik (Aker) Bey’in komutası altında görev yaptı.

Yeni gelen ikmal erleri için eğitim ve talim faaliyeti Kurtdere’nin yakınında bulunan bir derede yapılıyordu. 16 Haziran 1915 tarihinde de tüm alay kuvvetleri bu dereye konuşlandırıldı ve kendi alay isimleriyle yani “13 Deresi” olarak anılmaya başlandı.

ALAY’DAN 1800 ŞEHİT TESPİT EDİLDİAlan Başkanlığı, 13’üncü Alay’ın savaş ceridesiyle bu döneme ait tüm belgeleri kamuoyunun erişimine sundu.

Alayın savaştaki yeri ve önemi, dönemin belgeleri olan harp cerideleri ışığında aktarıldı. 13’üncü Alaya mensup ilk etapta toplam 1800 şehit tespit edildi. 220 sayfadan oluşan yayının en can alıcı noktası da 24 Mayıs 1915’de düşman askeri ile gerçekleşen defin ve yaralılarını nakli için gerçekleşen mütakere idi. 13 maddeden oluşan mütakere sonucunda sabah 7.30’dan akşam saat 4.30’a kadar iki tarafın siperleri arasındaki defin ve yaralıların naklinin yapılması kararlaştırıldı: BEYAZ BAYRAKLARLA“Münâsib aralıkla her iki taraf siperlerinin mümkin mertebe sıhhatle ortalarına her iki taraftan birer beyâz bayraklı adam vaz edeceklerdir.

Erkân-ı harb zâbitleri ilerlemek işâreti verir vermez her mıntıkaya ait olan teskereciler (yaralı taşıyan) siperlerden dışarıya çıkar ve beyaz bayraklarla tayin olunan hatt-ı fasıla kadar mıntıkada ortalığı tahliye ederler.”BİR DÜŞMAN TAYYARESİ13’üncü Piyade Alayı’nın “harp cerideleri”nde (tutanaklar) Mustafa Kemal Atatürk’ün de talimatları ortaya çıktı:* Benimle beraber burada harb eden askerler katiyyen bilmelidir ki; ‘Uhdemize tevdi‘ edilen vazîfe-i nâmûs ve vatanı tamamen ifa etmek için bir adım geri gitmek yoktur.

Bu sırada hab ve istirahat aramanın bu istirahatten yalnız bizim değil bütün milletimizin ebediyyen mahrum kalmasına sebebiyyet verebileceğini cümlenize hâtırlatırım.

Bi’l-cümle arkadaşlarımın benim ile hem-fikr olduklarına ve düşmanı tamâmen denize dökmedikçe yorgunluk asarı göstermeyeceklerine şübhe yoktur. (19’uncu Fırka Kumandanı Kaim-makam M.

Kemâl)* Atıf Bey Çiftliği şarkında Saros Körfezi’ne doğru bir düşman tayyaresi gelerek Saros Körfezi’ne çekilip gitmiştir.

Üzerine iki el ateş edildiği maruzdur.* Zâbitân ve askerin karşımızdaki düşmanı berre kadar denize atabileceğine kanaat-i tammem vardır.SÜNGÜ SÜNGÜYE GELİNDİ* Efrâda sıcak yemek yedirildi.

Ekmek ve kaşık tevzi edilip torbalarına koyduruldu.

Mataralarına su dolduruldu.* Ortalık aydınlanmağa başladı.

Düşmanın ateşi pek şiddetli idi.

İlk hücûmu cebhemizde Üçüncü Tabur icrâ etmekte idi.

Bu bölüklerin düşmanın pek şiddetli ateşine maruz kaldıklarından telefat-ı külliyye vererek ancak düşman siperlerine kadar yaklaşabildikleri ve yalnız kısmen bazı noktalarda düşmanla süngü süngüye geldikleri anlaşıldı.* Artık ilerlemek imkânı kalmamıştı.

Siperlerden sıçrayıp hücûm edecek olan kıtalarımız zayiât-ı külliyye vererek düşmanın pek şiddetli ateşine maruz kalıyordu.

İlerlemenin artık imkânsız olduğu anlaşılmıştı.* Düşmanın savurduğu bir hayli bombalar üzerine derhal açılan ateş netîcesinde düşman hatt-ı asliyyesine çekilmiştir.

Ortalığın henüz karanlık olmasından düşman zâyi‘âtı anlaşılamadıysa da siperlerimizin birkaç metre önünde yetmiş, seksen kadar düşman neferinin maktul düştüğü bildirilmekle maruzdur.YARIN SABAH HÜCUM* Silah yanına inmiş olduğunuz alayınız efradına, silahları kucaklarında olduğu halde bir kenarda oturtarak istirahat ettiriniz. m Yarın sabah yanî 22/4/331 erkenden düşmanın sol cenahına Üçüncü ve Beşinci Fırkalar baskın tarzında bir taarruz ve hücum icra eylecektir.

Taarruza 3.45 evvelde başlanacaktır.

Efradın çantaları terk edilerek kaputları simid yapılacaktır.

Çantadaki cebhaneler efradın cebine doldurulacaktır.

Mataralar su ile dolu bulundurulacak ve efrada ekmekle kaşık tevzu edilecektir.BU AKŞAM BU İŞİ BİTİRİNİZ* Süratle tabanca çekmek ve süngületmek ve cidden misâl göstermek sûretiyle bu akşam bu işi bitiriniz.

Yoksa tehlike büyüktür.

Sağ kalanlar için mesûliyyet azîmdir, ölümdür. (16.Fırka Kumandanı Mîralay Rüşdü)