‘Sık görülen ve toplumu tehdit eden bir hastalık’

Zatürre en çok 65 yaş üzerindekileri, bağışıklık sistemi baskılanmış kişileri, kronik kalp-akciğer hastalığı olanları, diyabetlileri, sigara içenleri ve küçük çocukları tehdit ediyor.

Üstelik sonbahar ve kış aylarında çoğalan grip veya COVID-19 vakaları bakteriyel pnömoniye zemin hazırlayabiliyor. 12 Kasım Dünya Pnömoni (Zatürre) Günü vesilesiyle Memorial Göztepe Hastanesi göğüs hastalıkları uzmanı Prof.

Dr.

Dildar Duman ve Acıbadem Ataşehir Hastanesi göğüs hastalıkları uzmanı Doç.

Dr.

İlim Irmak’a zatürreyle ilgili dikkat edilmesi gerekenleri sorduk.

BELİRTİLERİ NELER?‘Tanıda dikkat gerektirir’Sıklıkla ateş, öksürük (balgamlı veya kuru öksürük), nefes darlığı, göğüs ağrısı (derin soluk alırken artan), halsizlik ve iştah azalması görülür.

Özellikle yaşlılarda bilinç bulanıklığı, uyku eğilimi, halsizlik, iştahsızlık ön planda olabilir ve bu nedenle hastalık geç fark edilebilir.

Tanının gecikmesi daha uzun yatış süresine ve artan komplikasyonlara yol açabilir.

Çocuklarda daha hızlı nefes alıp verme, beslenme bozukluğu, huzursuzluk veya uyku apnesi (yenidoğanda) olabilir.

Küçük çocuklarda ateş bazen yüksek, bazen de düşük seyredebilir.

Yaşa göre semptomlar farklılaştığı için tanıda dikkat gerektiren bir hastalıktır. (Doç.

Dr.

İlim Irmak) KİMLER AŞI OLMALI?‘Influenza ve RSV’yle birlikte yapılabilir’◊ 65 yaş üzeri bireylere, KOAH, astım, kalp-damar, diyabet, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalığı olanlara, bağışıklığı baskılanmış bireylere (kanser tedavisi, organ nakli gibi) yılın her döneminde zatürre aşısı yapılabilir.

Influenza ve respiratuar sinsityal virüs (RSV) aşılarıyla aynı dönemde, yani sonbaharda zatürre aşısı yapılması kışa güçlü bağışıklıkla girmenizi sağlar.

Aşının etkinliği bireyin bağışıklık durumuna göre değişir ve genellikle uzun sürelidir. (Prof.

Dr.

Dildar Duman)◊ İnfluenza aşısı özellikle grip kaynaklı bakteriyel pnömonileri ve grip komplikasyonlarını azaltarak dolaylı şekilde pnömoni yükünü düşürür.

COVID-19 aşıları ciddi COVID-19 pnömonisi ve uzun dönem komplikasyon riskini azaltır. (Doç.

Dr.

İlim Irmak)NE TÜR RİSKLERİ VAR?‘Astımı olanlar daha hassas’◊ Pnömoni oldukça sık görülen ve toplum sağlığını tehdit eden ciddi bir hastalıktır.

Akciğerlerin hava keseciklerinin (alveoller) mikroorganizmalar (en sık bakteriler, virüsler veya nadiren mantarlar) tarafından enfekte olarak iltihaplanması sonucu ortaya çıkar.

Zatürre patojenlere ve hastanın durumuna göre sınıflandırılır: Toplum kaynaklı, sağlık bakımı ilişkili (hastaneye bağlı), aspirasyon pnömonisi (yutma bozukluğu sonucu) ve immünsüpresyonda (bağışıklığın baskılanması) görülen fırsatçı enfeksiyonlardır.

Hastaneye yatış gerektiren, sepsis (kanda enfeksiyon) ve akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) yapan türlerle bağışıklık yetmezliği olan kişilerde görülenler daha tehlikelidir. (Doç.

Dr.

İlim Irmak)◊ Zatürrede en yüksek risk grupları 65 yaş üzerindekiler, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler, kronik kalp-akciğer hastalığı olanlar, diyabetikler, sigara içenler ve küçük çocuklardır.

Astımı olan kişiler de daha hassas olabilir, alerji öyküsüne eşlik eden akciğer hastalığında risk artar. (Prof.

Dr.

Dildar Duman) VAKALAR ARTIYOR MU?‘Her bin çocuğun 15’inde görülür’◊ Zatürre vakaları genellikle solunum yolları ve viral hastalıkların yoğun olduğu sonbahar-kış aylarında artar.

Bu kapalı ortamda temasın ve grip gibi viral etkenlerin çoğalmasıyla açıklanır.

Pandemi yıllarında COVID-19 kaynaklı pnömoni ölümlerinin arttığı rapor edildi.

Her yıl zatürre yaklaşık 450 milyon kişiyi, yani dünyadaki insanların yüzde 7’sini etkiler ve yaklaşık 4 milyon ölüme neden olur.

Yıllık pnömoni insidansı yüzde 0,28-1,16 arasında değişen oranlarda rapor edilir.

Bu oran ülkemizde binde 1,5-3,5 erişkin olarak bildirilmiştir. 65 yaş üstü popülasyonda bu oran 4-5 kat artar.

Çocuklarda görülme sıklığı yaşa göre değişmekle birlikte 1 yaşından küçük ve 5 yaşından büyük her bin çocuğun 15’inde zatürre görülür.

Bu sıklık 1-5 yaş arası çocuklarda ikiye katlanır. (Doç.

Dr.

İlim Irmak)COVID-19 VE GRİPLE İLİŞKİSİ NEDİR?‘Akciğerin savunma sistemini zayıflatır’◊ Viral üst solunum yolu enfeksiyonları (influenza, SARS-CoV-2) hem doğrudan viral pnömoni yapabilir hem de mukozal bariyeri bozarak bakteriyel pnömonileri kolaylaştırabilir. (Doç.

Dr.

İlim Irmak)◊ Grip veya COVID-19 gibi viral enfeksiyonlar akciğerin savunma sistemini zayıflatarak bakteriyel zatürreye zemin hazırlar. (Prof.

Dr.

Dildar Duman)BUNLARI DA BİLELİM‘Gereksiz antibiyotik kullanımı tedaviyi zorlaştırır’◊ Hava kirliliği akciğerin savunma mekanizmalarını zayıflatır.

İklim değişikliği de solunum yolu virüslerinin yayılımını etkileyerek zatürre riskini arttırabilir.

Özellikle iç ortam hava kirliliği çocuklarda hastalık riskini çoğaltır.◊ Sigara içmek zatürre gelişme riskini ve ölüm oranını arttırır.Alkol, bağışıklık sistemini zayıflatır ve aspirasyon riskini yükselterek zatürreye zemin hazırlar.◊ Gereksiz antibiyotik kullanımı dirençli bakterilerin gelişmesine neden olur.

Bu da tedaviyi zorlaştırır.

Uygun antibiyotik ve/veya antiviral ilaçlar, destekleyici bakım (hidrasyon, oksijen) ve gerekirse hastanede yatışla zatürre tedavi edilebilir.◊ Zatürreye yakalanmamak için el hijyenine dikkat etmek, kalabalık ortamlarda maske takmak, sigaradan uzak durmak, grip ve zatürre aşılarını olmak, yeterli uyumak ve temiz hava almak önemlidir.

Ayrıca protein, sebze ve meyve yönünden zengin beslenerek bağışıklık sistemini desteklemek gerekir. (Prof.

Dr.

Dildar Duman)