Haber Detayı
65 yaş üstünün ‘noter’ sorunu
TİHEK, bir noterin 65 yaş üstünden sağlık raporu istemesini ‘ayrımcılık’ olarak değerlendirdi. Peki noterler, 65 yaş üstünden sağlık raporu isteyebilir mi? Avukat Ergün Vardar’ın yanıtı: “Hayır, kanunda da yönetmelikte de ‘yaşa bağlı rapor’ gibi bir düzenleme yok.”
BAZI okurlarım son dönemde şu soruları yöneltiyor:- 65 yaş üstüyüm.
Noter satışında sağlık raporu istendi.
Yasal mı?- Noterler, tapu işlemlerinde 65 yaş üstünden neden rapor istiyor?- Bu raporu almak yasal zorunluluk mu? - Tapu Kadastro’nun bu konuda resmi görüşü ne?- Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) bu konuda ne karar verdi?Konuyu Tekirdağ Barosu avukatı Ergün Vardar ile konuştum.
SAĞLIK RAPORU İSTEYEMEZ- Noterler 65 yaş üstünden “rutin” olarak sağlık raporu isteyebilir mi?
Hayır, isteyemez.
Mevzuatta “65 yaş üstü sağlık raporu getirsin” şeklinde hiçbir zorunluluk yok.
Noterlik Kanunu da Noterlik Yönetmeliği de “yaşa bağlı rapor” gibi bir düzenleme içermiyor.
Noterlerin görevi işlem anında kişinin ayırımcılığa uğramadan, fiil ehliyetine sahip olup olmadığını değerlendirmektir.
Bu olay bazlı yapılır, yaşa göre değil.- Uygulamada neden böyle sorunlar yaşanıyor?
Bazı noterler, riski bertaraf etmek için 65 yaş sınırını ve sağlık raporu istemeyi kolay yol görüyor.
Oysa bu, hukuken yanlış olduğu gibi kişinin onurunu zedeleyen bir uygulamadır.
Her vatandaş kendi işlem kapasitesi içinde değerlendirilmelidir.
Kısacası kolaycılık, hukuki güvenliği zedeliyor.YAŞ KRİTER OLAMAZ - Peki noter şüphe ederse rapor isteyebilir mi?
Evet ama kriter yaş değil, kişinin işlem anındaki durumu olmalıdır.
Noter, imza atacak kişinin bilinçli ve iradi şekilde işlem yapıp yapmadığından makul bir şüphe duyarsa örneğin kişi konuşmayı anlamıyorsa, algı problemi varsa o zaman hekim raporu isteyebilir.
Ama bu yalnızca somut olaya özgü olabilir.
Rutin şekilde “65 yaşındasınız, rapor getirin” uygulaması hukuki değildir.- Noter açısından şüphe hangi durumlarda oluşur?
Beyanlarında tutarsızlık, işlem konusu açısından sıra dışı risk, net olarak görülen zihinsel yetersizlik, ihbar/şikâyet gibi durumlarda noterler şüphe duyarak kişiden sağlık raporu talep edebilir.- Noter rapor istemek için gerekçe göstermek zorunda mı?Evet.
Noter somut gerekçe sunmalıdır.
Aksi halde ayrımcılık yasağı ihlal edilmiş olur.- Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ne karar verdi?TİHEK bu konuda yeni ve kritik bir karar verdi. 65 yaş üstüne rutin sağlık raporu zorunluluğu getirilmesini ‘ayrımcılık yasağının ihlali’ olarak değerlendirdi.
Kararda, “Yaş temelli genelleme yapılamaz.
Herkes işlem ehliyeti yönünden bireysel olarak değerlendirilmeli. 65 yaş üstü olmak tek başına ehliyetsizlik karinesi oluşturmaz” denildi.
Bu karar hem noterler hem kamu kurumları için bağlayıcı nitelikte.
Bir “uyarı” özelliği taşıyor.- TİHEK kararı noter işlemlerini nasıl etkileyecek?Uzun yıllardır tartışma konusu olan ‘65 yaş üstüne noter raporu’ uygulamasına netlik getirmiştir.
Noterlik işlemlerinde eşitlik ve ayrımcılık yasağı ilkeleri açısından son derece önemli bir karardır.
TİHEK, rutin uygulamayı hukuka aykırı kabul etmiştir.
Noterler, şüpheyi somutlaştırmak zorundadır. “Yaşlı görünüyordu” şeklindeki genel ifadeler artık yeterli değildir.
Sağlık raporu istenmesine dayanak oluşturmaz.- TİHEK kararı bağlayıcı mı?İdare için uyulması zorunlu niteliktedir, emsal olarak kullanılır.- TİHEK kararına rağmen noterler rutin olarak 65 yaş üstünden rapor isteyecek mi?Noterler artık bu rutin uygulamaya son vermelidir.
Bu durumda vatandaşlar şikâyet etmelidir.KANUNDA YERİ YOK- Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün açıklaması ve avukat Vardar’ın değerlendirmeleri böyle.
Sonuç olarak ne noterlik hukuku ne tapu mevzuatı ne de insan hakları düzenlemeleri yaşa bağlı bir rapor şartı öngörüyor.
Özetle noterlik işlemlerinde 65 yaş üstüne rutin sağlık raporu kanunen zorunlu tutulmuş bir uygulama değil.
Noter, ancak olay bazlı, makul şüphe varsa sağlık raporu isteyebilir.
TİHEK bu konuda ayrımcılık yasağı ihlali tespiti yapmıştır.
Tapu Kadastro da “Yaşa bağlı rapor yok” diyerek konuyu netleştirmiştir.
Hukuk, herkesin hakkını korumak içindir.
Yaş almak bir “şüphe nedeni” değil, bilgelik ve deneyim demektir.
Herkes, özellikle de ileri yaştaki yurttaşlarımız noterlerde de kamu hizmetlerinde de onuruna saygı gösterilerek, ayrımcılığa uğramadan işlem yapabilmelidir.TAPU DEVRİNDE ZORUNLU DEĞİL- Noterde yaşından dolayı rencide olan ve ayrımcılığa uğrayan vatandaş hangi yolu izlemeli?Öncelikle, noter sağlık raporu istediyse bunun somut gerekçesini yazılı olarak talep edin.
Eğer, “65 yaş üstüsünüz” dışında bir gerekçe yoksa önce Noterler Birliği’ne dilekçe verin.
İkinci adım olarak TİHEK’e ayrımcılık yasağının ihlal edildiği gerekçesiyle başvuruda bulunun.
Adalet Bakanlığı denetim birimlerine bildirim yapın.
Son olarak rencide edildiğiniz ve ayrımcılığa uğradığınız gerekçesiyle manevi tazminat davası açabilirsiniz.- Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün resmi görüşü ne?
Rapor zorunlu mu?Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün açıklaması şöyle: “Tapu işlemlerinde 65 yaş üstüne ilişkin bir sağlık raporu zorunluluğu yoktur.” Yani tapu işlemlerinde de herhangi bir yaş kriteri bulunmuyor.
Kurum, vatandaşın yaşa bağlı ayrımcılığa uğramaması gerektiğini resmi olarak vurguluyor.
