Afrika'daki dip dalgası Benin'de görüldü

Bu haftaki konuğumuz son 10 yıldır Afrika’da iş yapan Türk bir iş insanı.

N’olur n’olmaz, burası Afrika dedik, ismi bizde saklı kaldı.

Geçen hafta bugün Benin’de yapılan darbe girişiminin akıbeti merak konusu.

Sabah devlet televizyonuna 100 askerle bir komutan giriyor ve ‘Yönetim devrildi, biz el koyduk, Devlet Başkanı artık Patrice Talon değil’ diyor.

Aynı gün akşam bu kez Başkan Talon ekranda, ‘darbecileri bastırdık, yakaladık, her şey yolunda, yönetim biziz’ açıklaması yapıyor.

Gelgelelim, sonraki üç gün boyunca ne Başkan Talon’u, ne kabinesinden birini başkanlık konutunda da koltuğunda da ne gören ne duyan oldu.

Ta ki, 10 Aralık Çarşamba gününe kadar… Merakımız ayyuka çıktı, Afrika’da yaşayan kaynağımıza sorularımızı yönelttik.

MACRON ARADI NİJERYA BOMBALADI -Darbe girişimi nasıl karşılandı? 7 Aralık sabahı bir grup asker Benin’in başkenti Kotonu’da Devlet Televizyonunda yönetime el konulduğunu açıkladı.

Ve olaya ilişkin pek çok haber sosyal medyada hızla yayıldı.

Darbenin başarılı oldugunu iddia edenler ve darbenin başarısızlığa uğradığını iddia edenler, sosyal medyada birbirlerini yalanlama yarışına girdiler.

O gün onlarca, yüzlerce foto ve haber yayınlandı.

Hiçbiri inandırıcı değil aslında… Aralarında Kenya’da yaşanan 2008 yılına ait olayların bile fotosunu basıp, altına ‘böyle böyle oldu’ diye yazanlar oldu.

Akla kara birbirine girmiş gibi.

Batı kimden yana?

Darbeden mi Talon’dan mı?

Darbeden hemen sonra Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Benin Devlet Başkanı Patrice Talon’u aradı ve 2019’da otoriterlikle suçladıkları Talon’a yardımda bulunacaklarını söyledi.

Talon ile bu telefon görüşmesinin ardından da, Nijerya Devlet Başkanı Tinubu’dan Benin’e müdahale etmesini istedi.

Nijerya müdahale etti mi?

Darbe girişiminin yaşandığı 7 Aralık akşamı, Macron Nijerya Devlet Başkanı Tinubu’yu arayarak Benin’e müdahale etmesini istedi.

Fransız istihbarati yardımıyla Nijerya ordusu Benin’deki darbeci askerlerin bulunduğunu iddia ettikleri bazı askeri noktaları bombaladı.

Fransa kamuoyunda meşruiyetini bu kadar kaybetmis bir yöneticinin, Afrikalı bir devlet başkanını arayarak başka bir devleti bombalamaya ikna etmesi gercekten hayret uyandırıcı.

Batı Afrika'da ekonomik, askeri ve demografik olarak önde gelen güç olan Nijerya’da hükümet, ‘Benin'e müdahaleyi kendi toprak bütünlüğünü korumak için gerekli gördüğünü’ söyledi, çünkü ülkede aşırı dinci teroristlerin saldırılarıyla uğraşıyor.

Üstüne üstlük, bir de buna Trump’in Nijerya’da, Hıristiyan nüfusa karşı planlı bir asimilasyon planı yürüttüğü şeklindeki suçlamalar da eklendiğinde, Nijerya icin durum daha da kritik bir noktaya geldi.

Tinubu’nun koruma içgüdüsüyle hareket etmesi, Benin’deki darbe teşebbüsüne ihtiyatla yakalaşması anlaşılabilir, fakat Benin’e askeri bir operasyon yapmasını anlamak çok güç.

FORBES LİSTESİNDEKİ DEVLET BAŞKANI Fransa Talon’a karşı değil miydi?

Patrice Talon Benin’in en zengin kişisidir.

Aile şirketleri Fransız firmalarıyla ortaklık yapmaktadır.

Talon, Forbes tarafından 2015 yılında Fransızca konuşulan Afrika'nın en zengin 15. kişisi seçildi.

Ülkesinde depamuk kralı olarak tanınır.

Zenginliğini aslen pamuk tüccarlığından kazandığı biliniyor.Benin Devlet Başkanı Patrice Talon her ne kadar iyi bir Fransız müttefiki olarak bilinse de, zaman zaman Fransa ile demokrasi, siyasi tutuklular, LGBT gibi konularda sorunlar yaşandı.

Ama 2019’da otoriterlikle suçladıkları Talon, bugün bölgedeki sözüm ona sayılı demokratlardan biri oldu.

TALON 3 GÜN SONRA YARIM GÖRÜNTÜ Darbeden sonra hemen ortaya çıktı mı ?

Hala ortaya çıkmaktan çekiniyor.

Darbe akşamı, televizyona çıkıp ‘Darbeyi bastırdık’ diye ilan etti ama Başkanlık koltuğunda görüntü vermedi.

Ancak 3 gün sonra, resmi olmayan bir siteden ‘Nijerya askerlerini kabul etti’ alt yazısıyla bir video yayınlandı.

X üzerindeki AES adresli mesajda ‘Nijerya Bölgesel dayanışmayı güçlendiren ve ECOWAS'ın önderliğindeki istikrar çabalarının bir parçası olan bir jest’ yazılıydı.

O kadar.

Devlet televizyonuna hala çıkmadı.

Fransa neden politika değiştirip destekliyor ?

Koloni devletleriyle köprüleri atmaktan başka seçenekleri yok.

Bunun tersini yapabilecek hiç kimse yok aslında.

Düşünün, Fransa’nın kıtadaki en büyük müttefiki Fildişi Cumhuriyeti bile Fransız askerlerini törenle geri gönderdi.

Çğnkü halk bunu istiyor, mecburlar.

Yapmazlarsa devrilirler.

NİJERYA’NIN MÜDAHALE SİCİLİ Nijerya da halen Fransa’nın gözdesi mi ?

Nijerya, bölgede daha önce de çeşitli askeri operasyonlara öncülük etti: Liberya'da (1990-1997) iç savaşı durdurmak için, Sierra Leone'de (1997-2000) devrilen başkan Ahmad Tejan Kabbah'ı desteklemek için ve daha yakın zamanda Gambiya'da (2017), Yahya Jammeh'i seçim yenilgisinin ardından iktidardan ayrılmaya zorlamak için.

Nijerya, 2023 yilinda Nijer’deki askeri darbe sırasında da ülkeye müdahale tehdidinde bulunmuştu, fakat orada darbe başarılı olmuş, başkent Niamey’de statta toplanan onbinler General Tchiani ve yönetimini alkışlarla desteklemisti.

O gün yapılan kalabalık gövde gösterisi, aslında Nijer’i müdahalede bulunmakla tehdit eden basta Nijerya olmak üzere tüm CEDEAO (ECOWAS - Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) ülkelerine yönelikti.Diger bir önemli olay da, Benin’deki darbe teşebbüsünün hemen ertesi günü olan 8 Aralık’ta Nijerya’ya ait C-130 tipi bir askeri nakliye uçağının Burkina Faso askeri otoriteleri tarafindan ‘Hava sahasını ihlal ettigi’ gerekçesiyle inişe zorlanmasıdır.

AES (Sahel Devletleri Birligi) tarafından bu ihlal protesto edildi.

Çok açıktır ki bu hamle AES tarafindan Nijerya’ya yapılmış bir uyarıdır, yani, ‘Başka bir ülkenin iç işlerine müdahalede bulunma’ uyarısıdır.

AES’nin bu cesur hamlesi Afrika’daki antikolonyalist bağımsızlıkçı yükseliş hareketindeki özgüveni bize göstermektedir.

ÇİN YOLCUSU PETROL BENİN LİMANINDAN Benin’in önemi nereden geliyor ?

Küçük ve yoksul bir ülke… Benin cografi konumu itibariyle Burkina Faso ve Nijer icin önemli bir liman görevi görüyor.

Nijer’in petrolu Benin’deki limandan yüklenerek Çin’e gitmekte.

Nijer’in petrol sahaları var, fakat denize ulaşımı olmadığından petrolü Benin’deki Kotonu limanından yükleniyor.

Fakat bugün Nijer ve Benin arasındaki sorunlar yüzünden sınır kapalı.

Bir yıla yakın süre sınır kapalı kaldı.

AES devletlerinin denize ulaşımı yok.

Benin’in önemi tam da burada.

Benin nefes borusu aslında.

Klasik soruyla bitirelim : Ne olacak Benin’in hali ?

Benin’de neler olduğunu tam bilemesek de neyin olamayacağını, neyin devam edemeyeceğini görmekteyiz.

Başta Fransa olmak üzere Batı’nın o kibirli, sömürgeci (kolonyalist), müdahaleci oyununa devam edemeyeceği ve bütün bu ülkelerde kendi kurallarına göre değil, Afrikalıların kurallarına göre oyunu oynamaları gerektiğini görmekteyiz.

Çok açık !

RUSYA-UKRAYNA SAVAŞININ ETKİSİ Ne değişti de Talon iyi adam oldu?

Tüm Afrika’da olduğu gibi AB’nin birçok devlet başkanına yaptığı baskı politikası ve Rusya-Ukrayna savaşı ile bu anlaşmazlıklar geri plana itildi.

Çünkü, başta eski sömürge sahibi Fransa olmak üzere AB’nin Afrika’da Rusya ile rekabet edebilmek icin mevcut devlet başkanları ile iyi ilişkiler içerisinde olmaya ihtiyaçları var, neredeyse buna mecburlar. 2019 yılında Fransa Tolon’a karşıydı, bir anda Rusya-Ukrayna savaşı her yerde bir tetikleme yarattı.

Afrika’daki yansıması da Fransa’nın strateji değiştirmesiyle sonuçlandı.

Eskiden Kenya’ya giderler, neden LGBT kabul etmiyorsun, diye bağırı çağırılardı.

Oysa adamlar içme suyu bulamıyorlar, nüfusun yizde 90’ı içme suyu peşinde !

Bugün artık LGBT dayatması kalktı.

Bir diğer örnek, Fransa’nın yakın müttefiki Fildişi Devlet Başkanı Vattara, 4.

Kez başkan oldu.

Oysa AB, guya demokrasi adına ‘iki dönemden fazla başkanlık yapamazsın’ diye buyurmuştu.

Artık tek tutunduğu dal o kaldı !Öte yandan Rusya’nın Afrika ülkelerine yönelik politikası da Ukrayna ile birlikte değişti.

Dışişleri Bakanı Lavrov’un buraya gelmesi, ‘Afrika’yı yeniden keşfedeceğiz’ açıklaması, büyükelçilikler ve Rus Evleri açmaları, Afrikalı gençleri eğitim için almaya başlamaları...

Bütün bunlar 2022’den sonra başladı.

Bir anlamda savaşa kadar SSCB döneminin ekmeğini yemişlerdi, 2022’de tekrar Afrika’nın farkına vardılar, diyebiliriz.

Tabii pek çok Afrika ülkesi temsilcisi de tahıl talebiyle Putin’le görüşmeye gitti.

KAÇINILMAZ SON ‘Beş yıl önce mesela Senegal’e gitseniz, burası küçük bir Fransa, derdiniz.

Kültürleri, yaşam tarzları, devlet başkanları tamamen Fransa etkisinde… Ama patronu-işçisi, varsılı-yoksulu her kesimden halkla konuşun, Fransız değillerdi !

Böyle düşünmüyorlardı ve Fransızlar için ‘bunlar gidecek, Ortak Para biriminden vaz geçeceğiz, diyorlardı.

Gerçekten de 2021’den sonra büyük olaylar patladı.

Fransız marketlerini, petrol istasyonlarını yakıp yıktılar.

Fransa’nın işi çok zor, gidecek buradan !

Büyük bir dip dalga geliyor, dedim ve herkese de söyledim.

Doğru çıktı !

Fransa önderliğinde batının kurduğu ECOWAS’a karşı AES’i kurdular (16 Ekim 2023).

AES üyeleri diğerine üyeydi, ama ona karşı kurulduğunu ilan ettiler : Siz Batı’Nın enstrümanısınız.

Bağımsız Afrika istemiyorsunuz, dediler..

AES devletlerinin başındaki askerlerin her biri günümüzün Thomas Sankara’sı. (Burkina Fasolu bağımsızlıkçı siyasi lider. 1987’de suikast ile öldürüldü)’