Göç krizi ve sıkışma: Milli gelirin yükü on ilin omuzunda

Türkiye’de illerin GSYH’deki payını ele alan Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, “Nüfusun yüzde 18’inin yaşadığı İstanbul gayri safi yurt içi hasılanın tek başına yüzde 29,2’sini yaratıyor, bu ili yüzde 10,5 payla Ankara, yüzde 5,7 ile İzmir, yüzde 3,8’er payla Kocaeli ve Bursa izliyor.

Nüfusun yarısının yaşadığı ilk on ilin GSYH’deki payı yüzde 64,5’e ulaşıyor.” bilgisini verdi.MİLLİ GELİRİN ÜÇTE İKİSİNİ ON İL YARATIYOREkonomik faaliyetlerin ülke geneline yayıla­maması ve başta İstan­bul olmak üzere Batı Marma­ra bölgesindeki belli başlı mer­kezlere yığılması nedeniyle Türkiye’nin ekonomik yapı­sında “verimsiz merkezileş­me” olgusu yaşandığını belirten Bakır, “Türkiye’nin milli gelirinin yaklaşık üçte ikisini on il yara­tıyor.

Uzun yıllardır göç alması nedeniyle ülke nüfusunun ya­rısı da bu illerde toplanırken, söz konusu iller milli gelire nü­fustaki payının da çok üzerin­de katı veriyor.

Diğer 71 ilin ya­rattığı toplam hasıla ise nere­deyse ancak İstanbul kadar.” dedi.“RANT VE HİZMET YOĞUNLAŞMASI”GSYH’de ilk 10’da yer alan il­lerin üretimi incelendiğinde; İstanbul, Kocaeli, İzmir ve gö­rece Ankara gibi belli sayıdaki ilde sanayinin geliştiği ancak, yüksek katma değerli sanayi­nin sınırlı olduğu belirten bakır şöyle devam etti:“ Milli gelire en büyük katkı­yı veren illerde daha çok finans, inşaat, ticaret, lojistik, kamu harcaması ve rantın belirleyici olduğu görülüyor.Türkiye kesintisiz büyüyor ancak, büyüme mekânsal olarak dar bir alana yoğunlaşmış, kat­ma değer toplumsal olarak bu alana sıkışmış durumda.

Eko­nomik faaliyetlerin, istihdam alanlarının artmadığı Anadolu illeri uzun yıllardır nüfus kaybe­diyor, göç alan merkezler ise ko­nut, trafik, ücret baskısı gibi so­runların büyümesi sonucu ya­şam kalitesi krizi yaşıyor.“POTANSİYEL VERİMLİLİK KAYBI”Uzmanlar, GSYH’de 71 ilin payının yüzde 35,5’te kalmasını “potansiyel verimlilik kaybı” olarak niteliyor. Âtıl işgücü ve altyapı, tarım ve yerel sanayide ölçeklenememe, yerel sermayenin finansmana erişememesi, kronik cari açığın, düşük verimliliğin, yüksek enflasyon ve konut krizinin temelinde yatıyor.

Bu yapı; merkezde yüksek gelirli azınlık, çevrede düşük gelirli geniş kitle, giderek eriyen orta sınıf şeklinde bir sonuç üretiyor.

Anadolu’da yeterli ve nitelikli iş imkânı bulunmazken, büyük merkezlerde ise gelir imkânı olmasına karşılık, yaşam maliyeti gelirden hızlı artıyor, sosyal mobilite düşüyor, uzun süredir kesintisiz devam eden istikrarlı ekonomik büyüme, bu yüzden toplumsal karşılık bulmuyor.”TÜRKİYE "SANAYİLEŞMİŞ BİR ÜLKE DEĞİL, SANAYİSİ YOĞUNLAŞMIŞ BİR ÜLKE"“İllere göre GSYH tablosu, ‘bölgesel gelişmişlik farkı’ndan da öte ‘yapısal bir kilitlenme’ ve ‘verimsiz merkezileşme’ olgusunu gösteriyor.

Türkiye ‘sanayileşmiş bir ülke değil, sanayisi yoğunlaşmış bir ülke’ olarak tanımlanıyor.” diye yazan Bakır, GSYH’de ilk onda yer alan ve almayan ancak Türkiye’de sanayinin yoğunlaştığı sınırlı sayıdaki merkezleri şöyle anlattı:SANAYİNİN ANA OMURGASI* İstanbul: Sanayinin ve aynı zamanda finans, ticaret ve yönetim merkezi; yüksek katma değerli üretim, Ar-Ge ve merkez ofislere ev sahipliği yapıyor.* Kocaeli: Türkiye’nin en yoğun sanayi ili.

Otomotiv, petrokimya, kimya, metal sektörleri başta geliyor.

Kişi başına sanayi üretimi çok yüksek.* Bursa: Otomotiv, tekstil, makine sektörleri gelişmiş; ihracat odaklı bir il, yerleşik sanayi kültürüne sahip.* İzmir: Gıda, petrokimya, makine, kimya sektörleri önde.

Liman avantajı ve organize sanayi ağı bulunuyor.BÖLGESEL ÜRETİMİ SÜRÜKLEYEN İLLER* Ankara: Savunma sanayi, makine, elektronik sektörleri önde.

Kamu destekli yüksek teknoloji üretimi gelişiyor.* Tekirdağ: İstanbul sanayisinin batı uzantısı; kimya, tekstil, plastik sektörleri gelişmiş.* Sakarya: Otomotiv ve yan sanayisi bulunuyor; hızla büyüyen OSB’ler var.* Manisa: Elektronik, beyaz eşya, gıda sektörleri gelişmiş, Vestel ve benzeri büyük üreticiler faaliyette.* Gaziantep: Anadolu’nun en güçlü sanayi merkezi; tekstil, gıda, plastikte ileri, tam anlamıyla “üreten şehir” niteliği taşıyor.BÖLGESEL ÖLÇEKTE BELİRLEYİCİ İLLER* Eskişehir: Havacılık ve makine,* Kayseri: Mobilya ve metal,* Konya: Makine ve tarım ekipmanları,* Adana: Kimya ve tekstil,* Mersin: Gıda ve liman sanayisi,* Denizli: Tekstil sektörü gelişmiş durumda.