Askeri hastanelerin yeniden açılması - Dr. Süleyman Kalman

S ık ça gündeme gelen askeri hastanelerin yeniden aç ılması y önündeki tart ışmalar, yalnızca y önetsel bir düzenleme sorunu de ğil, g örünü şte ani ama belki de “bile bile” yapılmış bir yanlıştan d önmenin ve silinmeye yeltenilmi ş Cumhuriyetin sağlık belleği ile kurulan ilişkinin de bir g östergesidir.

Osmanl ı’dan Cumhuriyete uzanan çizgide askeri hekimlik, ülkemizde modern t ıbbın en önemli öncülerinden biri olmu ştur.

Tıphane-i Amire’den G ülhane’ye uzanan bu gelenek, yaln ızca harp cerrahisi ile sınırlı kalmamış, salgın hastalıklarla m ücadele, koruyucu hekimlik, t ıp eğitimi ve bilimsel araştırma alanlarında da ilerici bir rol üstlenmi ştir.

Cumhuriyetin kuruluş d önemlerinde sa ğlık hizmetlerinin merkezi, disiplinli ve planlı bi çimde örgütlenmesinde askeri sa ğlık kurumları örnek olmu ştur.

KAMUSAL SAĞLIKTAN SOYUTLANDI T ürkiye’nin jeopolitik konumu ve güvenlik sorunlar ı g öz önüne al ındığında, askeri hekimliğin yalnızca silahlı kuvvetlerin değil, t üm toplumun sa ğlık kapasitesini g üçlendiren bir kurum oldu ğu ortaya ç ıkmaktadır.

Sınır b ölgelerinde, ola ğan üstü ko şullarda, sık sık yaşadığımız deprem benzeri afetlerde hızla organize olabilen, deneyimli askeri sağlık sistemi, ça ğdaş devletin esas sorumluluklarından biri olarak değerlendirilmelidir.

Bu kurumlar aynı zamanda g örevli personelinin ve ailelerinin kendilerini güvende hissetmeleri aç ısından da önem ta şımaktadır. 27 Mayıs 1960 ihtilali sonrasında askeri tıp kurumlarının g üçlenmesi, sa ğlık sistemindeki öncü rolünün ve modern t ıp ile yakınlığının artması s öz konusudur.

Bu dönemde askeri hekimlerin toplumdaki imaj ı ve özlük haklar ı da d üzelmi ş, askeri sağlık sistemi daha özerk bir duruma gelmi ştir.

Ancak bu çizgi 12 Mart 1971 ve özellikle 12 Eylül 1980 darbeleriyle belirgin bir biçimde de ğişmiştir.

Bu d önemlerde askeri hekimlik, bilimsel ve kamu niteli ğinden çok, siyasetten ar ındırılması ama çlanan, hiyerar şik ve otoriter kurumsal bir çerçeveye çekilmi ştir.

Askeri sağlık kurumları toplumdan bilin çli olarak soyutlanm ış, kamusal sağlık politikalarıyla kurdukları temas zayıflatılmıştır. 12 Eyl ül darbesinin simge söylemlerinden biri olan, Kenan Evren’in “Önce asker, sonra doktorsunuz” sözü, askeri hekimli ğin mesleki ve etik konumunu yeniden tanımlamıştır.

Bu yaklaşım, tıbbın evrensel ilkelerini askeri disiplinin gerisine itmiş, askeri hekimi öncelikle emir-komuta zincirinin bir nesnesi durumuna getirmi ştir.

Darbe sonrası t üm toplum bir cendereye al ınmışken, askeri hekimlerin de siyasetten yalıtılmış, -s özde- rafine bir ortamda ve özlük haklar ı meslektaşlarına g öre daha k ısıtlı ve s üresi uzat ılmış zorunlu hizmetle bunaltılmış olarak girdiği bu d önemin sonunda, bir ba şka darbe girişimi sonrası kurumun siyasete bulaşmaktan ötürü bir şekilde tasfiye edilmesi ise herhalde kaderin garip bir cilvesi olmuştur.

FATURA ASKERİ HASTANELERE KESİLDİ Askeri hastanelerin 15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra 31 Temmuz 2016’da kapatılarak Sağlık Bakanlığı’na devredilmesi bu tarihsel s ürecin en sert k ırılma noktasıdır.

Bu karar teknik bir yeniden yapılanma ve g üvenlik gere ği olarak sunulmuştur.

Oysa askeri tababetin, siyasal iktidarın sık ça vurgulad ığı “askeri vesayet” s öyleminin en yumu şak karnı olarak se çildi ği g örülmektedir.

Geçmi ş darbelerle ve siyasi çeki şmelerle doğrudan özde ş olmayan bu yapı uzun tarihi birikimine karşın siyasi hesaplaşmaların bir nevi bedelini ödeyen bir kurum haline gelmi ştir.

Bug ün Gülhane Askeri T ıp Akademisi’nin (GATA) kuruluşunun 127. yılında askeri hastanelerin yeniden a ç ılması tartışılırken ülkemizin sa ğlık alanındaki kurumsal bir belleğin, k öklü bir gelene ğin siyasi r övan şların dışında tutulması gereği karşımızda durmaktadır.

Askeri hastaneler, polemikle ve ötekile ştirerek değil, tarihsel ge çmi şe ve geleneğe saygıyla, ülkemizin kendine özgü ko şulları konusunda bilin ç ve Cumhuriyetin sa ğlık politikalarının s üreklili ğine özen gösteren bir olgunluk içinde de ğerlendirilmelidir.

Emekli GATA Ö ğretim Üyesi Dr.

Süleyman Kalman