AP: Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yasaklı şarkılar, Çin'in gözaltılarına yol açıyor

Associated Press (AP) haber ajansı, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde "yasaklı listede" gösterilen şarkıların, bölgede Çin yönetiminin gözaltı ve hapis cezası uygulamalarına yol açtığını belirtti.AP'nin Norveç merkezli "Uyghur Hjelp" kuruluşunun edindiği bilgilere dayandırdığı haberine göre, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde halk, "yasaklı listedeki" şarkıları indirmeleri, çalmaları, paylaşmaları halinde yasal süreçlerle tehdit ediliyor.Uyghur Hjelp, ekim ayında Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Kaşgar kentinde kolluk kuvvetlerinin düzenlediği ve yerel yetkililerin katıldığı bir toplantının kayıtlarına erişti.Buna göre yetkililer, bölge halkına yönelik "7 kategoride sınıflandırılan ve sorunlu olarak nitelendirilen listedeki" şarkıları dinlememeleri, indirmemeleri ve çevrim içi paylaşmamaları konulu uyarı yayımladı.Uyarıda, halka, bu şarkılarla ilgili yasaklara uymayanların hapse girme riski dahil "ağır şekilde yargılanacağı" bildirilirken, tabi tutulacakları cezalar duyurulmadı.Toplantıda yerel yetkililere, "Esselamu aleykum" gibi ifadelerden kaçınmaları ve "Allah'a emanet" yerine "Komünist Parti sizi korusun" ifadelerini kullanmaları talimatı verildi.Uygur halk baladı "Beş pede"Farklı kategorilere ayrılan "yasaklı listede", popüler bir Uygur halk baladı "Beş Pede" ya da bir dönem devlet televizyonunda yayımlanan bazı parçalar "sorunlu" kabul edildi.Sorunlu şarkıların "terörizmi, aşırıcılığı kışkırtan ve Çin Komünist Partisinin Sincan'daki yönetimini karalayan" sözler içerdiği aktarıldı.Listede, bölge halkının nesillerdir düğünler dahil birçok etkinlikte çaldıkları ve "aşık genç bir adamın, Tanrı'ya mutluluk umutlarını ve hayallerini" anlattığı "Beş Pede" parçası yer aldı.Tutuklu Uygur Türkü şair Abdülkadir Celaleddin'e ait, hapsedilme ve umutsuzluğu çağrıştıran "Eve Dönüş Yolu Yok" şiirinden uyarlanan "Yanarim Yoq" şarkısı da listede yer aldı.Bölgede devlet televizyonu Sincan TV'de yayınlanan "The Voice" programı kapsamında yayımlanan "İpek Yolu'nun Sesi" adlı yetenek yarışmasında seslendirilen "Es-selamu Aleykum" isimli şarkı da listede.Kaşgar kenti doğumlu ünlü Uygur Türkü halk müzisyeni ve besteci Abdürrehim Heyit'e ait "Atalar" adlı şarkı, "terörizm ve aşırıcılığı" kışkırtmakla suçlanıyor."Beş Pede" ve "Atalar"Londra Üniversitesi Oryantal ve Afrika Çalışmaları Okulundan (SOAS) Etnomüzikoloji Profesörü ve Uygur kültürü uzmanı Rachel Harris, konuya ilişkin açıklamasında, "(Halk baladı) 'Beş Pede'nin dini içeriği nedeniyle işaretlendiğini ancak şarkının dini aşırıcılığı kışkırtmadığını" belirtti.Harris, "Romantik motifler bağlamında, 'Aman Tanrım, seni seviyorum' gibi yakarışlarla ele alınıyor.

Sorun açıkça burada yatıyor." ifadesini kullandı.Müzisyen Heyit'in "Atalar" parçasının "suçlanmasını" değerlendiren Harris, şarkının milliyetçi duygular taşımasının "Uygur atalarını savaşa hazır şehitler" olarak tanımlaması nedeniyle listeye alınmış olabileceğini kaydetti.Süregelen "incelikli" baskıManchester Üniversitesi Doğu Asya Tarihi Bölümü Kıdemli Öğretim Üyesi Rian Thum, yasaklı şarkılar listesi uygulamasının, bölgede baskının "incelikli" sürdüğüne işaret ettiğini belirtti.Çinli yetkililerin bölgede "uzun vadeli kontrol politikasını" normalleştirmeye çalıştığını savunan Thum, "Yanlış müzik dinledikleri için gözaltına alınmakla tehdit edilen, gözaltına alınan veya hapse atılan insanlarla ilgili bu haberleri duymak beni hiç şaşırtmadı.

Bu tür şeyler durmuyor." dedi.Yasal süreçler, tehditler ve cezalarAP haberinde, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde izlenen bu politikanın, aile üyeleri ve tanıdıkları "Uygur Türkü müziği çalmak ve paylaşmak" nedeniyle gözaltına alınan bölge sakinleriyle yapılan görüşmelerle doğrulandığını aktardı.Haberde, AP'nin "hassas kabul edilen şarkıları bulut hesabına yüklediği" için 3 yıl hapse çarptırılan bir Uygur Türkü müzik yapımcısının mahkeme kararına erişim sağladığı aktarıldı.Müzik yapımcısı 27 yaşındaki Yashar Xiaohelaiti'nin, 2023'te Sincan'daki Bole şehrinde "aşırıcılığı teşvik etmek" suçlamasıyla gözaltına alındığı kaydedildi.Mahkeme kararına göre, Xiaohelaiti 42 "sorunlu" şarkı yazarak bunları Çin merkezli müzik yayın hizmeti "NetEase Cloud Music" hesabına yükledi. 8 "sorunlu" e-kitap indirmekten de suçlu bulunan Xiaohelaiti, 3 yıl hapis ve 3 bin yuan (yaklaşık 430 dolar) para cezasına çarptırıldı.Müziği ortadan kaldırmak "ruhu ortadan kaldırmak"İsminin açıklanmasını istemeyen bir kişi, yurt dışında yaşayan başka bir Uygur Türkü'nün sosyal medya paylaşımına yorum yaptıktan sonra polis karakoluna çağrıldığını söyleyerek, karakoldaki sürede, "özellikle belirli Uygur şarkılarını paylaştıkları" için çağrılan diğer kişilerle de görüştüğünü aktardı.Bölgeden eski bir yetkili, iki gencin Uygur şarkılarını çevrim içi paylaşmaları nedeniyle gözaltına alındığını ileri sürerek, "WeChat üzerinden birbirlerine Uygur şarkısı gönderdikleri için gözaltına alındılar.

Bunu çok net hatırlıyorum.

O sırada, 'Hangi şarkıyı dinliyorlardı?' diye düşünüyorduk. 'Bir şarkı dinledikleri için nasıl gözaltına alınabilirler ki?'" diye konuştu.Dini şarkılar seslendiren ve Londra'da bulunan Uygur Türkü sanatçı ve aktivist Rahima Mahmud, yasağa ilkin yaptığı değerlendirmede "Müzik benim yetişme tarzımın bir parçası oldu ve onu ortadan kaldırmak, ruhu ortadan kaldırmak gibidir" ifadesini kullandı.Sincan Uygur Özerk BölgesiÇin Halk Cumhuriyeti, iç savaşın ardından 1949'da bölgede kontrolü ele geçirdikten sonra 1 Ekim 1955'te Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuruluşunu ilan etmişti.Sincan Uygur Özerk Bölgesi; Tibet, İç Moğolistan, Ningşia Hui ve Guangşi Cuang ile birlikte Çin'in 5 özerk bölgesinden biri.

Söz konusu bölgelerin yöneticileri ve üst düzey yetkilileri merkezi parti yönetimince atandığından bu idari statü gerçekte güçlü bir muhtariyet sağlamıyor.