Buzulların altında gizli yapılar buldu, ortadan kayboldu

Batı Antarktika'daki Dotson Buz Sahanlığı'nın altını haritalamak üzere gönderilen insansız denizaltı Ran, buzun altında daha önce hiç görülmemiş yapılar tespit ettikten sonra yaklaşık 16 kilometre buzun altında sessizliğe gömüldü.İsveç'teki Gothenburg Üniversitesi'nden okyanusbilimci Anna Wahlin liderliğinde yürütülen araştırmada, okyanus akıntılarının buz sahanlığını alttan nasıl aşındırdığını ve bunun buzulların dengesi ile gelecekteki deniz seviyesi yükselişini nasıl etkilediğini anlamak amaçlanıyordu.BUZUN ALTINDA 27 GÜNRan 2022'de başlatılan görev kapsamında 27 gün boyunca Dotson Buz Sahanlığı'nın altındaki gizli boşlukta dolaşarak yaklaşık 18 kilometre içeri ilerledi.Otonom hareket eden bir sualtı aracı olan Ran, GPS ve radyo sinyallerinin buzu aşamaması nedeniyle tamamen kendi başına çalıştı.Ran'ın işi Dotson'ın doğusundaki daha yavaş eriyen buzlarla batısındaki daha hızlı eriyen buzlar arasındaki büyük farkın nedenini açıklamaktı.UYDUDAN GÖRÜNMEYEN YAPILAR ORTAYA ÇIKTISonar taramaları sayesinde Ran, buz sahanlığının altındaki yaklaşık 140 kilometrekarelik alanı haritalamayı başardı.Science Advances'da yayınlanan araştırmaya göre ortaya çıkan tablo basit erime modellerini alt üst etti.

Haritada basamak gibi dizilmiş teraslar, düz platolar, akıntı yönünde uzanan dev çukurlar, oyulmuş kanallar ve pürüzsüz yüzeyler çıktı.Bu yapıların hiçbirinin uydu görüntülerinde görünmeyen gizli yapılar olduğu belirtildi.BATIDAKİ HIZLI ERİMENİN NEDENİAntarktika çevresinde görülen Kutup Çevresi Derin Su akıntısının buz sahanlığını alttan erittiği biliniyor.

Uydu verileri, Dotson'daki bazı buzullarda yılda yaklaşık 12 metre incelme olduğunu gösteriyor.Dotson Buz Sahanlığı'nın 1979-2017 yılları arasında deniz seviyesine yaklaşık 0.5 milimetre katkıda bulunduğu hesaplanıyor.Ran'ın elde ettiği veriler, sıcak suyun özellikle batı kesiminde yoğunlaşarak aşınmayı artırdığını, doğu kesiminin ise suların daha soğuk olması nedeniyle nispeten korunduğunu ortaya koydu.GİZLİ YAPILAR NE ANLAMA GELİYOR?Araştırmacılara göre yavaş akıntıların olduğu bölgelerde buzun tabanı, yıllar içinde katman katman aşınarak teraslı bir yapı oluşturuyor.

Hızlı akıntıların olduğu bölgelerde ise türbülans artarak daha pürüzsüz, oyulmuş yüzeylere yol açıyor.Bazı çukurların ise 300 metre uzunluğunda ve 50 metre derinliğinde olduğu belirtiliyor.

Bilim insanlarına göre bu yapılar, geçmişte buz boşluğuna girmiş daha sıcak suların izlerini taşıyor.Ran ayrıca buz sahanlığını baştan sona kesin derin çatlakları da görüntüledi.

Uydu kayıtlarına göre bazı çatlaklar 1990'lardan bu yana açık ve en yoğun erime izleri de bu eski yarıklarda bulunuyor.Bu dar kanallar sıcak suyu doğrudan buzun içine yönlendirerek çatlakları gizli erime yollarına dönüştürüyor.

Mevcut bilgisayar modellerinin çoğu bu tür ayrıntıları hesaba katmadığı için buz kaybı da eksik tahmin ediliyor.RAN KAYBOLDUGörevinin büyük bölümünü başarıyla tamamlayan Ran, 14 başarılı buz misyonu tamamladı.

Ancak Ran son görevinden geri dönemedi.Araçtan alınan sinyalin kesildiğini bildiren Wahlin, tüm iletişim denemelerinin başarısızlıkla sonuçlandığını belirtti.Bilim insanları araçla bağlantının kesilmesinin kesin nedenini bilmiyor ancak mekanik arıza ve buz sırtlarıyla çarpışma ihtimali olduğu düşünülüyor.