Sağlık harcamalarının beşte biri cepten

Türkiye’de sağlık alanına yapılan toplam harcama 2024 yılında rekor düzeye ulaştı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ’nun açıkladığı verilere göre, sağlık harcamaları bir önceki yıla kıyasla yüzde 89,6 artarak 2 trilyon 359 milyar 151 milyon liraya çıktı.

Böylece hem kamu hem özel sektör kaynaklı harcamalarda güçlü bir yükseliş kaydedildi.

Hanehalkının tedavi, ilaç ve benzeri amaçla cepten yaptığı harcama da yüzde 100,2 artış kaydederek 442 milyar 356 milyon liraya çıktı.

Vatandaşların cepten sağlık harcamasının toplam sağlık harcamasına oranı 2024 yılında yüzde 18,8 oldu.

Toplam sağlık harcamasının büyük bölümünü oluşturan genel devlet harcamaları, 2024’te yüzde 86,1 artışla 1 trilyon 794 milyar 227 milyon liraya ulaştı.

Özel sektörün gerçekleştirdiği sağlık harcaması ise yüzde 101,8 artarak 564 milyar 924 milyon liraya yükseldi.

Toplam sağlık harcaması ise yüzde 90 artarak 2 trilyon 359 milyar liraya yükseldi.

KAMU ODAKLI UYGULAMALAR GEREKLİ Sağlık harcamaları enflasyonunun genel enflasyonun üzerinde seyretmesi yapısal bir soruna işaret ediyor.

Sağlık sektörü maliyetlerinin özellikle ilaç, tıbbi cihaz ve dış alım girdileri nedeniyle daha hızlı arttığı açıkça görülüyor.

Devletin sağlık finansmanındaki ağırlığı sürüyor ancak bireysel ödemeler hızla büyüyor.

Bu durum, kamucu devlet yaklaşımının giderek örselendiğini gösteriyor.

Hastanelere bağımlılık yüksek, birinci basamak sağlık sistemi yeterince güçlenmiş değil.

Bu tablo, uzun erimde de maliyetleri artıran en önemli etkenlerden biri.

Yatırımlardaki ciddi artış, geleceğe dönük iyimser kapasite oluşturma çabasını yansıtıyor.

Ancak yatırımların sürdürülebilirliği ekonomik koşullar nedeniyle tartışmalı.

Sağlık harcamalarının GSYH’ye oranının yükselmesi sağlık politikaları için önemli bir uyarı.

Kamu odaklı uygulamalar gerekli.

Bu oran artmaya devam ederse bütçede “sağlık kalemi” daha önemli bir yer tutacak.

MALİYETLER ARTIYOR Yukarıda ana hatları ile özetlenen sağlık verileri kamucu sağlıktan uzaklaşmanın, ulusal ölçekli politikalar yerine Batı’dan ülkemize uygulanan sağlık anlayıcının matematik resmini gösteriyor.

Sağlık için gerekli ulusal yatırımların yapılmasında gecikmeler, ithalat ağırlıklı sağlık sistemi, kamusal sağlık alanının terk edilmesi köşemizde zaman zaman vurguladığımız ekonomik iatrojeni (hekim ya da tedavi sağlayıcının endişe ve sıkıntıları) tablosu oluşmuştur.

Paran varsa sağlık anlayışı hâkim olmuştur.

Sağlık politikaları üç alanda dengeli faaliyet gösterirse dengeli olur.

Bu alanlar koruyucu hekimlik, finansman, tedavi edici hekimliktir.

Bu üç alan dengeli sağlık üretimini belirler.

Bunun yapmak için ulusal ölçekte üretim tüketim dengesi kurulması, gerçekçi kamucu anlayış gerekmektedir.

Bir başka düşünülmesi gereken konu da bu harcamaların sağlık istatistiklerine nasıl yansıdığıdır.

Özelin payı 2009’dan beri en yüksek düzeyde Genel devletin sağlık harcamasının toplam sağlık harcaması içindeki payı yüzde 76,1, özel sektörün payı ise 565 milyar lirayla yüzde 23,9 olarak hesaplandı.

Böylece sağlık harcamalarında özel sektör sağlık harcaması 2009 yılından beri en yüksek düzeye ulaştı. 2009 yılında 57 milyar 740 milyon liralık sağlık harcamasıyla özel sektör yüzde 19’luk paya sahipti.

Genel devlet sağlık harcamasının toplam sağlık harcamasına oranı 2024 yılında yüzde 76,1, özel sektör sağlık harcamasının oranı ise yüzde 23,9 olarak gerçekleşti.

Genel devlet ve özel sektörün alt bileşenlerine bakıldığında, 2024 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu yüzde 39,5, merkezi devlet yüzde 36,0, hanehalkları yüzde 18,8, sigorta şirketleri yüzde 2,8, hanehalklarına hizmet eden kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ile diğer işletmeler yüzde 2,4, mahalli idareler yüzde 0,6’lık bir paya sahip oldu.

MİLLİ GELİRİN YÜZDE 5,3’Ü Toplam sağlık harcamasının GSYH’ye oranı 2023 yılında yüzde 4,6 iken, 2024 yılında yüzde 5,3 oldu.

Cari sağlık harcamasının GSYH’ye oranı 2023 yılında yüzde 4,2, 2024 yılında yüzde 4,9 olarak hesaplandı.

Cari sağlık harcaması 2024 yılında bir önceki yıla göre yüzde 92,7 artarak 2 trilyon 186 milyar 802 milyon liraya yükseldi.

Sağlık harcamaları kapsamındaki yatırımlar yüzde 57,6 artarak 172 milyar 349 milyon liraya ulaştı.

KİŞİ BAŞINA HARCAMA 27 BİN LİRAYI AŞTI Türkiye’de kişi başına sağlık harcaması, 2023 yılındaki 14 bin 582 lira düzeyinden 2024’te  yüzde 89,2 artışla 27 bin 587 liraya yükseldi.

Döviz bazında kişi başına harcama ise 621 dolardan 840 dolara çıktı.

Toplam sağlık harcamasının sağlık hizmeti sunucularına göre dağılımı incelendiğinde, ilk üç sıra geçen yıl da değişmedi.

Sağlık hizmetleri ve ürünleri satın almak için başvurulan sağlık kurumları içerisinde en büyük payı 2024 yılında yüzde 54,6 ile hastaneler oluşturdu.

Hastaneleri sırasıyla yüzde 19,6 ile perakende satış ve diğer tıbbi malzeme sunanlar ve yüzde 11,0 ile ayakta bakım sunanlar izledi.